4. Sociaal Maatschappelijk, Participatie en voorzieningen

ALGEMEEN

Als we kijken naar 2019 vanuit het Sociaal Domein, dan heeft het jaar twee gezichten laten zien.

In de eerste helft van het jaar zagen we dat de verwachtingen over de verder toenemende zorgkosten, bewaarheid werden. Zo zorgde de introductie van een abonnementstarief voor WMO,  daadwerkelijk voor een toename in de vraag voor met name hulp in de huishouding en dus een stijging in de kosten.  Verder zagen we  dankzij onze businessintelligence-tool ‘Power BI’ een stijging van de zorgkosten per cliënt als gevolg van toegenomen zorgzwaarte, gelijk aan de landelijke tendens. De gevolgen hiervan waren dermate, dat we de begroting fors hebben moeten bijstellen.

Medio 2019 zijn we ook begonnen met ons aanvalsplan…het Actieplan Sociaal Domein, onze invulling van hoe wij als Horst aan de Maas tegen de transformatie van het sociaal domein aankijken. Door concrete acties en maatregelen op te pakken, hebben we invulling gegeven aan de noodzaak om de kostenstijgingen een halt toe te roepen. Sterker nog, onze inzet is er op gericht om de komende jaren meer dan een half miljoen euro te besparen. Niet door zo maar te bezuinigingen, maar door juist door zaken slimmer, anders of op nieuwe manieren te organiseren. Daarbij kijken we o.a. naar hoe we onze toegang tot zorg hebben ingericht, of de kaders en uitgangspunten waarmee we in 2015 van start zijn gegaan nog actueel en van toepassing zijn. Maar kijken we ook naar de regionale aanbesteding en inkoop van zorg en zijn we alert op de ‘best practices’ om ons heen. De eerste resultaten zijn inmiddels zichtbaar, maar we zijn er nog niet. Het ‘transformeren’ is een dynamisch en continu proces. Concrete acties geven concrete resultaten. Maar de mate waarin we innovatief, assertief en met lef de uitdagingen in het Sociaal Domein (van WMO, Jeugdzorg tot Participatie) tegemoet treden, bepaald uiteindelijk hoe bestendig en robuust deze oplossingen en resultaten gaan zijn.

Vanuit zicht op onze cijfers, krijgen we inzicht in de kosten, komen we tot analyses en gaan we over tot acties en maatregelen. Dat we dit kunnen, komt doordat onze ‘Power BI’ steeds meer gevuld wordt met ervaringsgegevens. Hierdoor worden de verwachtingen steeds nauwkeuriger en gaan we steeds beter trends en ontwikkelingen herkennen. Dit heeft er o.a. in geresulteerd dat de begroting in de 2^e bijstelling 2019 w.b. de zorgkosten, naar beneden is bijgesteld.

Als we kijken naar de kostenontwikkeling van 2019 op het totaal van het Sociaal Domein (WMO, Jeugd en Participatie) in relatie tot 2018, realiseren we een kostendaling van zo’n 145.000 euro. Dit ondanks de negatieve financiële effecten als gevolg van de invoering van het abonnements-tarief voor de WMO, CAO stijgingen, indexering van tarieven en de algemene ontwikkeling van de vergrijzing van onze samenleving.

Het was ook een goed jaar als we kijken naar de inwoners van Horst aan de Maas die we duurzaam aan het werk hebben gekregen. De ambitie zoals uitgesproken in het coalitieakkoord van 10% lagere uitkeringslast in 2022, hebben we in 2019 al weten te realiseren. Dat hebben gedaan door te blijven investeren in onze kennis op het gebied van de lokale arbeidsmarkt, onze relatie met werkgevers en het (in)zicht op ons uitkeringenbestand om op die manier de juiste match te maken tussen vraag en aanbod van werk. Ondanks dat we op het laagste aantal uitkeringen in jaren staan, blijft het in onze arbeidsmarktregio een uitdaging om de juiste mensen te vinden en ze vervolgens op de juiste plekken te krijgen.

In 2019 is het beleid vast gesteld voor de short en longstay van arbeidsmigranten. Bij de uitvoering van dit beleid zien we een aantal uitdagingen (zowel qua huisvesting als sociaal-maatschappelijk) waarbij we nadrukkelijk de verbinding hebben gelegd met onze verantwoordelijkheid voor nieuwkomers. De nieuwe Wet Inburgering die per 2021 van kracht gaat zijn, biedt kansen om tot synergievoordelen te komen. Waar mogelijk doen we dit met de regio, waar nodig pakken we zelf de handschoen op.

Onder dit programma vallen de volgende beleidsvelden:

4.1 Zorg
4.2 Werk en inkomen
4.3 Arbeidsmigranten
4.4 Nieuwkomers
4.5 Gezondste regio 2025
4.6 Inwonerparticipatie en Inwonerinitiatieven
4.7 Burgerzaken

Beleidsindicatoren programma 4	2017	2018	2019
Banen per 1.000 inwoners in de leeftijd 15 t/m 74 jaar	574,40	578,70	N.n.b.
Kinderen tot 18 jaar in een uitkeringsgezin	N.n.b.	N.n.b.	N.n.b.
Werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking	71,80%	71,50%	N.n.b.
Personen met een bijstandsuitkering per 1.000 inwoners	16,0	14,9	N.n.b.
Jongeren tot 18 jaar met jeugdhulp	9,60%	9,30%	N.n.b.
Jongeren tot 18 jaar met jeugdbescherming	1,10%	1,20%	N.n.b.
Jongeren van 12 tot 22 jaar met jeugdreclassering	0,40%	0,35%	N.n.b.
Wmo-cliënten met een maatwerkarrangement per 1.000 inwoners	47	50	N.n.b.

Verschillen 2019 begroting na wijziging versus 2019 realisatie
		Begroting na wijziging 2019	Realisatie 2019	Verschil
	Onderverdeling taakvelden:
0.2	Burgerzaken	-720	-699	21
3.3	Bedrijfsloket,-regelingen (arbeidsmigr.)	-60	-28	32
3.4	Economische promotie (Gezondste regio)	-37	-46	-9
6.1	Samenkracht en burgerparticipatie	-3.702	-3.623	79
6.2	Wijkteams	-2.901	-2.908	-7
6.3	Inkomensregelingen	342	679	337
6.4	Begeleide participatie	-5.289	-5.120	169
6.5	Arbeidsparticipatie (Nieuwkomers)	-957	-914	43
6.6	Maatwerkvoorzieningen (Wmo)	-773	-654	119
6.71	Maatwerkdienstverlening 18+	-8.691	-8.471	220
6.72	Maatwerkdienstverlening 18-	-7.226	-7.665	-439
6.81	Geëscaleerde zorg 18+	-56	-57	-1
6.82	Geëscaleerde zorg 18-	-1.650	-1.527	123
7.1	Volksgezondheid	-1.649	-1.657	-8
	Resultaat	-33.369	-32.690	679
een positief bedrag is een voordeel  een negatief bedrag is een nadeel

Verschillen groter dan € 50.000 op taakveldniveau worden toegelicht.

 

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie € 79.000 voordeel

Vouchers € 38.000 voordeel
Er zijn minder voucheraanvragen ontvangen dan verwacht. Vouchers zijn bedoeld voor nieuwe maatschappelijke activiteiten die eenmalig zijn. 2019 is het derde jaar dat gewerkt is met de voucher systematiek en we zien dat het eenmalige karakter beperkend kan werken. In het kader van de totstandkoming van het nieuwe subsidiekader wordt het huidige vouchersysteem geëvalueerd en eventueel bijgesteld.

 Jeugd en preventie € 30.000 voordeel
In 2019 is vooral ingezet op het ontwikkelen van preventie-beleid voor jeugd. Er is daardoor minder inzet gepleegd op het gericht inzetten van activiteiten. Verwachting is dat vanaf 2020 meer activiteiten worden ingezet onder uitvoering van de programmalijn Jong en lekker in je vel.

Exploitatie gemeenschapshuizen € 62.000 nadeel
De exploitatielasten en baten voor de gemeenschapshuizen zijn per saldo zijn in 2019 nagenoeg gelijk aan die van 2018. We zien nog steeds leegstand in onze accommodaties, waardoor huuropbrengsten achter lopen ten opzichte van de trend en daarmee de begroting. De komende jaren willen we meer sturen op verhuur, om leegstand te voorkomen. In onze accommodaties zijn veel sporthallen gecombineerd met gemeenschapshuizen. Hierdoor kunnen er verschuivingen plaatsvinden tussen de bezetting van gemeenschapshuizen en de sporthallen

Huisvesting statushouders € 41.000 voordeel
Het voordeel betreft enerzijds de huuropbrengsten die de gemeente ontvangt voor de verhuur van de aangekochte woningen en anderzijds een voordeel op de kapitaallasten.

Resterend € 32.000 voordeel
Dit voordeel is de optelsom van meerdere kleine voor- en nadelen binnen dit taakveld.

 

6.2 t/m 6.82 Sociaal domein € 564.000 voordeel

Het merendeel van de posten binnen de taakvelden 6.1 t/m 6.82 dient in samenhang met elkaar gezien te worden. Het voordelig saldo van 6.2 t/m 6.82 van in totaal € 564.000 wordt grotendeels veroorzaakt door de gedecentraliseerde overheidstaken sociaal domein. Het saldo van de decentralisatie taken sluit in 2019 namelijk met een voordeel ten opzichte van de begroting na wijziging van € 591.000. Het verschil van € 27.000 nadeel, wordt veroorzaakt door posten die wel binnen de taakvelden vallen maar die niet tot de decentralisatie behoren.

De meeste kosten die gemaakt worden binnen het sociaal domein zijn de kosten voor individuele ondersteuning aan inwoners. Dit kan in verschillende vormen en we onderscheiden 3 grote blokken. Participatie ( inkomensondersteuning en re-integratie), WMO (maatschappelijke ondersteuning voor volwassenen) en Jeugd.

We zien dat we in totaal aan de uitgaven-kant  een positief resultaat hebben van € 550.000 ten opzichte van de bijgestelde begroting. Dit voordeel is ontstaan door lagere uitgaven bij participatie € 553.000, WMO € 238.000 en uitvoering € 72.000. De kosten voor Jeugdhulp liggen ongeveer € 313.000 hoger dan begroot.

 

Participatie (inkomensondersteuning en re-integratie) € 553.000 voordeel

De lagere uitgaven bij participatie ten opzichte van de begroting van € 553.000 worden grotendeels veroorzaakt op de onderdelen BBZ € 160.000, minimabeleid € 215.000 en sociale werkvoorziening € 170.000.

Bijstand voor zelfstandigen (BBZ) € 160.000 voordeel
De geldende financieringssystematiek in 2019 binnen de BBZ-regeling (Besluit Bijstand Zelfstandigen) houdt in dat van iedere euro die de gemeente uitgeeft, 75% vergoed wordt door het rijk. Aan de andere kant moet van iedere euro die ontvangen wordt uit terugvordering of verhaal ook weer 75% afgedragen worden aan het rijk. In onze begroting wordt die verhouding van 75% consequent doorgevoerd. Het ramen van BBZ-uitgaven is echter lastig; bedrijfskapitalen die gedurende het jaar verstrekt worden kunnen immers in omvang variëren van € 2.000 tot € 200.000. Voor de te ramen inkomsten gaat eenzelfde verhaal op; afhankelijk van de behaalde bedrijfsresultaten kan een met BBZ-geld gesteunde zelfstandige wel of niet voldoen aan de overeengekomen aflossingsplicht. De realisatiecijfers 2019 laten een beeld zien waarbij minder BBZ-leningen verstrekt zijn dan begroot, maar er aan de andere kant meer ontvangen is uit terugvordering en verhaal. Samen veroorzaakt dit per saldo een voordeel ten opzichte van de begroting.

Minimabeleid € 215.000 voordeel
De lagere uitgaven bijzondere bijstand bedragen € 82.000 en worden deels veroorzaakt doordat er in het algemeen minder mensen een beroep hebben gedaan op bijzondere bijstand in 2019. Regelingen binnen de bijzondere bijstand zijn bedoeld voor inwoners met een laag inkomen. Vaak zijn dit inwoners die een bijstandsuitkering hebben en hun aantal is in 2019 flink gedaald. Daarnaast heeft het toepassen van de kostendelersnorm in 2019 geleid tot lagere uitgaven bijzondere bijstand. Bij de kostendelersnorm telt het aantal huisgenoten mee voor de hoogte van de bijstandsuitkering. Hoe meer volwassen personen in een huis wonen, hoe lager de uitkering of bijzondere bijstand. Woonkosten kunnen dan namelijk gedeeld worden. In 2019 zijn we in het kader van het project rechtmatigheid de kostendelersnorm ook voor bepaalde regelingen binnen de bijzondere bijstand gaan hanteren, bijvoorbeeld de inkomenstoeslag.

Het budget leenbijstand laat een voordeel zien ten opzichte van de raming van € 52.000. Bij de realisatie blijkt dat we de raming leenbijstand te voorzichtig hebben ingeschat.

Sinds 2018 ontvangen we in het kader van armoede en schuldenbeleid extra middelen van het rijk voor kinderen in armoede en schuldhulpverlening. Deze extra middelen zijn ingezet om aanvullend aan het bestaande minimabeleid mogelijkheden voor kinderen te creëren om deel te nemen aan sport, culturele activiteiten, sociale netwerken én om te voorkomen dat mensen in de schulden terecht komen. Ultimo 2019 resteert er € 67.000 van het budget. Dit restant willen we inzetten om het implementatietraject van de nieuwe plannen en de uitvoering verder af te ronden. In 2020 zal extra capaciteit op schuldhulpverlening worden ingezet om achterstanden weg te werken die in de overgang zijn ontstaan en de harmonisatie van de minimaregelingen te formaliseren. Via een verzoek tot budgetoverheveling zal dit aan de raad worden voorgelegd.

Sociale werkvoorziening € 170.000 voordeel
De NLW-groep heeft in 2019 de betaalde transitiekostenvergoeding over de periode 2012 tot en met 2019 afgerekend met de deelnemende gemeenten. In onze begroting 2019 was rekening gehouden met een verschuldigde bijdrage in de transitiekosten voor het transitieplan NLW in 2019. Bij de afrekening is gebleken dat we een bedrag zouden terugontvangen. Dit leidt tot een voordeel in onze jaarrekening van € 160.000.

Daarnaast zijn de kapitaallasten op deze post € 10.000 lager dan voorzien omdat er op grond van de verslaggevingsvoorschriften een nacalculatie heeft plaatsgevonden voor het rentepercentage voor rentetoerekening. Het percentage hebben we hierdoor moeten verlagen van 1,5% naar 1%.

 

WMO (maatschappelijke ondersteuning voor volwassenen) € 279.000 voordeel

Dit voordeel is het resultaat van € 238.000 minder kosten en € 41.000 meer eigen bijdrage. Ten opzichte van jaarrekening 2018 zien we echter een grote stijging van kosten (ruim € 700.000 ). Dit wordt veroorzaakt door een tariefstijging o.a. door vaststelling van een nieuwe CAO, de invoering van het abonnementstarief en daardoor een groter gebruik van huishoudelijke hulp. Daarnaast gelden voor de WMO ook stijgende kosten, door de vergrijzing, langer thuis wonen. Deze factoren werken  door en hebben ook een relatief klein onderdeel in het resultaat van 2019.

 

Uitvoering € 72.000 voordeel

Dit voordeel heeft betrekking op de afrekening van onze bijdrage voor bedrijfsvoering aan de Modulaire Gemeenschappelijke Regeling (MGR) Sociaal Domein. Zowel de afrekening 2018 van € 56.000 als ook die van 2019 ca. € 12.000 zijn ten gunste van dit budget geboekt in 2019.

 

Jeugd € 313.000 nadeel

We hebben bij de 2e bijstelling onvoldoende voorzien dat er voor Behandeling met GGZ over de 1e helft van 2019 nog facturen betaald zijn. Wel zijn er in 2019 meer jeugdigen geholpen en zijn de totale uitgaven licht gedaald. We zien ook de gemiddelde kosten per jeugdige afnemen ten opzichte van 2018. Ook is er een trendbreuk dat de uitgaven aan jeugdhulp een daling laat zien in 2019. Dit ondanks een toename van het aantal cliënten en een indexering van de tarieven medio juli.