3. Duurzaamheid: klimaatambities, energietransitie en circulariteit

Het scholenproject
In 2020 is Het Scholenproject, waarbij basisscholen hun afval scheiden zoals we dit thuis ook doen, van start gegaan. Dit project bevat verder ook een ondersteunend educatief programma. Ondanks de coronacrisis, waardoor er vertraging ontstond in de uitrol, is dit project ook in 2021 voortgezet. Inmiddels zijn 14 van de 18 scholen voorzien van de juiste inzamelmiddelen. De laatste 4 scholen volgen in 2022. Dit project financieren we vanuit de Zwerfafvalvergoeding die we ontvangen van het Afvalfonds Verpakkingen.

Meer inwoners aan de slag als ZAP-ers
In 2021 deden we weer mee aan een aantal landelijke zwerfafval opruimacties. In maart was de Landelijk Opschoondag, waarbij 222 inwoners het goede voorbeeld gaven en met prikker en vuilniszakken aan de slag gingen. Al deze vrijwilligers kregen een pak knapkoeken voor het knappe werk dat werd geleverd. In september gingen 104 inwoners op pad voor de World Cleanup Day. Zij werden na afloop bedankt met koffie en vlaai. Over heel 2021 zagen we ook een enorme toename in aanmeldingen van inwoners om structureel, vrijwillig zwerfafval te prikken; het aantal ZAP-ers (ZwerfAfvalPrikkers) steeg maar liefst van 275 naar 452! Dit heeft er ook mede voor gezorgd dat er veel meer kilo’s zwerfafval zijn opgeprikt en dat het straatbeeld nog schoner is. Hierdoor is de norm van 138 ton, zoals in de tabel met KPI’s opgenomen, dan ook overschreden.

Om goed gebruik van de tuinafvalkorven te stimuleren, hebben we in november de actie ‘Beste Buurtkorf’ georganiseerd. Hierbij gaven 35 inwoners hun buurtkorf op als Beste Buurtkorf. Aan de beste 3 tuinafvalkorven werd een prijs uitgereikt. Dit betrof een bijdrage voor het organiseren van een buurtbarbecue.

Afvalcoach Zack helpt inwoners
In het najaar van 2021 zag ook onze virtuele “Afvalcoach Zack” het licht. Zack heeft zijn eigen sociale media kanalen, waarbij de volgers vaker en meer informatie krijgen over het hoe-wat-en-waarom van ons huishoudelijk afval. Zack geeft daarbij antwoorden op vragen als: ‘wat gebeurt er met ons afval, nadat het is opgehaald?’, ‘wat kunnen we weer van afval maken?’ en ‘wat kun je als inwoner zelf doen om afval te verminderen?

Meer communicatie, minder afkeur PMD-afval 
Omdat de kwaliteitseisen voor het PMD per 1 januari 2022 aanzienlijk strenger zijn geworden en uit een steekproef bleek dat de kwaliteit van het PMD van Horst aan de Maas niet aan deze nieuwe eisen voldeed, is er aan het einde van 2021 extra ingezet op communicatie over het voorkomen van vervuiling in het PMD. Daarbij is er door de inzamelaar ook extra gecontroleerd op het aangeboden PMD. Minicontainers waarvan de samenstelling van het PMD niet voldeed (vooral het gebruik van niet-transparante zakken), kregen een kaart met uitleg aan hun bak. Deze acties hebben direct geleid tot een verbetering in de kwaliteit, waardoor er in 2022 nog geen PMD-vrachten zijn afgekeurd door de verwerker. 

Eigen bijdrage grof vuil
Voor het aanbieden van grof vuil (en matrassen) betalen inwoners sinds 1 juli 2021 een eigen bijdrage. 
Na de aankondiging van de eigen bijdrage was er een enorme piek in het aantal aanmeldingen voor grof vuil. dit kwam doordat inwoners nog snel hun grof vuil wilden laten ophalen voordat de eigen bijdrage in ging. Door deze piek hebben sommige inwoners langer moeten wachten dan gebruikelijk, voordat hun grof vuil kon worden opgehaald. In de maanden na de zomer was er vervolgens aanzienlijk minder aanbod van grof vuil. Op jaarbasis is in 2021 25% minder grof vuil aangeboden dan in 2020 en 15% minder dan in 2019. Omdat er in 2020 (aan het begin van de coronapandemie) juist veel meer opgeruimd en verbouwd is, is dit beeld enigszins vertekend. Ook het aanbod van matrassen is na de invoering van de eigen bijdrage aanzienlijk afgenomen.
Ondanks dat ons dagelijks leven ook in 2021 nog sterk beheerst werd door het coronavirus, was het effect op het aanbod van fijn restafval (via de tariefzak) door onze burgers minder groot dan in 2020. In 2021 hebben onze inwoners namelijk 8% minder fijn restafval aangeboden dan in het voorgaande jaar. Hiermee ligt het aanbod weer op het niveau van vóór corona, wat neerkomt op circa 24 kg per inwoner. 

Als gevolg van de klimaatverandering zijn we bezig Horst aan de Maas klimaat bestendig in te richten.
Dat is nodig om wateroverlast, schade, hittestress en droogte zoveel mogelijk te voorkomen. 
Klimaatadaptatie is een langjarig proces, de stip op de horizon daarbij is 2050. In 2017 zijn we begonnen met het afkoppelen van hemelwater van het riool. In 2021 zijn we daarmee goed op dreef. We hebben bijna 9 ha particulier en 5 ha openbare ruimte afgekoppeld en zijn daarmee op dit moment koploper in de regionale samenwerking Waterpanel Noord.
Bij dit proces worden ook meekoppelkansen benut. Zo wordt bij afkoppelprojecten bijvoorbeeld water naar openbare ruimte geleid waarbij groen opnieuw wordt ingericht. Op deze manier wordt wateroverlast op straat verminderd en gelijktijdig wordt verdroging bestreden waardoor ons groen droge periodes beter kan doorstaan. In 2021 zijn pilots voor een wijkgerichte aanpak opgestart die als blauwdruk voor een verdere uitrol gaan dienen.      

In 2021 is een Verdiepingsslag op de Stresstest Light opgeleverd waarmee we veel duidelijker in beeld hebben waar in onze kernen wateroverlast kan voorkomen. Daarmee zijn urgente knelpunten wateroverlast gedefinieerd die we binnen 5 jaar willen aanpakken.  

In 2021 zijn ook een nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan en een Uitvoeringsagenda Klimaatadaptatie vastgesteld. Daarmee is het financiële kader klimaatadaptatie voor de komende jaren vastgelegd, kan met de aanpak van urgente knelpunten begonnen worden en zijn voor de komende jaren reserveringen gemaakt voor renovatie van gedeelten van de riolering.  

De projecten voor de Hoogwaterbeveiliging Maas liggen op schema. 
In 2021 zijn de werkzaamheden Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum afgerond. 
Voor de weerden Grubbenvorst en Lottum is begonnen met het opstellen van een ontwikkelkader.
Dit wordt als input voor het IRM project Vierwaarden gebruikt, een pilot met meerdere partijen (Provincie, gemeente Horst aan de Maas, gemeente Venlo, Waterschap Limburg, Rijkswaterstaat en Rijk) om een integrale visie te maken voor het gebied Arcen, Velden, Grubbenvorst en Lottum. 

Het duurzaamheidsprogramma van Horst aan de Maas heeft het motto #WijGaanGroen. Er zijn vier hoofddoelen vastgelegd voor de lange termijn. In 2050 wil Horst aan de Maas klimaatneutraal, klimaatbestendig, circulair en natuur-inclusief zijn. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is het bewaken van de sociale rechtvaardigheid: we letten erop dat iedereen mee kan doen. Het uitvoeringsprogramma #WijGaanGroen loopt van 2020 tot en met 2022.?

Voor het thema klimaatneutraliteit lag in 2021 de focus op de opwek van duurzame energie, op energiebesparing en op de warmtetransitie ('van het aardgas af'). Als vervolg op de vaststelling van het Kader voor Opwekking van Duurzame Elektriciteit (KODE) zijn in 2021 twee zoekgebieden verkend. Dit was een verkenning van de kansen om grootschalige opwek van duurzame energie te realiseren en dit slim te combineren met andere positieve ontwikkelingen in het gebied. In 2022 krijgt dit een vervolg met het opstellen van twee integrale gebiedsvisies. In regionaal verband is in 2021 de 'RES 1.0' vastgesteld, waarin de regio Noord- en Midden-Limburg haar energieambities vastlegt. Op lokaal niveau is in 2021 onderzoek gedaan en gediscussieerd over de rol van biomassa in de energietransitie. Verder is de concept-Warmtevisie opgesteld, waarin we vooral inzetten op energiebesparing door isoleren. De informatievoorziening over energie is verbeterd doordat inwoners sinds januari 2021 met al hun energievragen terecht kunnen bij een gespecialiseerd energieloket. Tot slot is er in nauwe samenwerking met Stichting EnergieKronenberg een subsidie-aanvraag ingediend voor de 3e ronde van de Proeftuinen Aardgasvrije Wijken. De uitslag volgt in maart 2022.??

In 2021 zijn de aardgasprijzen enorm gestegen. Sommige inwoners zagen hun energierekening verdubbelen. De gemeente is daarom eind 2021 gestart met het ontwikkelen van een aanpak tegen energie-armoede. We krijgen hiervoor budget van de rijksoverheid. Het thema energie-armoede blijft in 2022 een aandachtspunt.

Over het thema klimaatadaptatie kan vermeld worden dat er in 2021 weer meer verhard oppervlak van het riool is afgekoppeld.? Verder is een verdiepingsslag op de Klimaatstresstest opgeleverd waardoor nu veel beter in beeld is waar wateroverlast kan ontstaan.? In november heeft de gemeenteraad ingestemd met een nieuw GRP en een Uitvoeringsagenda Klimaatadaptatie.? 

Het thema circulaire economie gaat niet alleen over het innovatieve afvalinzamelsysteem van Horst aan de Maas, waarmee we koploper zijn in Nederland. Het gaat ook over circulaire landbouw. Als we duurzaam voedsel willen produceren dan is dat via circulaire landbouw. Circulaire landbouw draagt ook bij aan het verbeteren van de biodiversiteit. In 2021 is de Visie Veehouderij en het uitvoeringsprogramma bij deze visie vastgesteld. In de projecten die volgen uit visie veehouderij laat het college zien wat er nodig is om de gestelde doelen te realiseren. 

Het thema natuur-inclusiviteit betekent dat we in al onze projecten en werkzaamheden proberen de biodiversiteit te beschermen en te versterken.? Bijvoorbeeld in projecten gericht op klimaatadaptatie nemen we ook maatregelen om de biodiversiteit te vergroten.?